Śpiączką nazywamy stan długotrwałej utraty świadomości. Najczęściej dochodzi do niej w wyniku ciężkiego urazu głowy, choć może być ona spowodowana również innymi schorzeniami. Czym dokładnie jest śpiączka, jak się objawia i co może być jej przyczyną?
Czym jest śpiączka?
Śpiączka to stan głębokiego i długotrwałego zaburzenia świadomości, w którym pacjent pozostaje w bezruchu i nie reaguje nawet na bardzo silne bodźce dźwiękowe czy czuciowe. Osoba w śpiączce wygląda jakby spała, ale nie można jej obudzić. Nie należy jej jednak mylić ze stanem wegetatywnym, który jest jednym z powikłań śpiączki. Pacjent w stanie wegetatywnym nie ma zachowanej świadomości, ale występują u niego reakcje odruchowe.
Czy osoba w śpiączce czuje, słyszy i rozumie? Choć powszechnie uważa się, że nie, zdaniem wielu lekarzy jest tak tylko w pierwszych kilkunastu godzinach szoku pourazowego – po tym czasie do pacjenta mają docierać impulsy dotykowe lub słuchowe, które są przez niego rozumiane i rejestrowane. Z kolei z badań brytyjskich naukowców wynika, że nawet połowa osób w śpiączce zachowuje świadomość, jedynie nie ma mocy sprawczej.
Objawy i ocena stanu śpiączki – skala Glasgow
Do określenia stanu śpiączki stosuje się skalę Glasgow. Polega ona na ocenie otwierania oczu, kontaktu słownego i reakcji ruchowej na zadany bodziec. Na podstawie zaobserwowanych reakcji przyznaje się konkretną liczbę punktów.
Podczas oceny stanu śpiączki uwzględnia się najlepszą uzyskaną odpowiedź w każdej z kategorii. Powyższe parametry powinno się rozpatrywać, obserwując również odruchy źreniczne, ciśnienie tętnicze, oddech, tętno i temperaturę ciała. Na podstawie liczby punktów możemy wyróżnić następujące stany śpiączki:
– GCS 13-15 – łagodny,
– GCS 9-12 – umiarkowany,
– GCS 6-8 – brak przytomności,
– GCS 5 – odkorowanie,
– GCS 4 – odmóżdżenie,
– GCS 3 – śmierć mózgu.
Objawy śpiączki zależą więc od jej stopnia. W niektórych przypadkach chory nie reaguje na bardzo silne bodźce, diagnozuje się brak odruchów, źrenice są obustronnie rozszerzone, zachowany zostaje jedynie oddech. W mniej głębokich stanach śpiączkowych dochodzi natomiast do reakcji na bodźce bólowe czy występuje reakcja źrenic. Jeżeli zaś pacjent reaguje na silne bodźce bólowe, zapytany odpowiada na pytania, ale jest niezdolny do wykonania bardziej złożonych czynności, możemy mieć do czynienia z soporem, czyli stanem półśpiączki.
Najczęstsze przyczyny i rodzaje śpiączek
Śpiączka może mieć szereg przyczyn, które zazwyczaj określają jej rodzaj. Najczęściej, bo nawet w ponad połowie przypadków, śpiączka jest spowodowana uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, będącego efektem urazu: wstrząśnienia mózgu, stłuczenia mózgu, pourazowego obrzęku mózgu, krwiaka nadtwardówkowy i podtwardówkowego lub udaru mózgu.
Przyczyną śpiączki może być również nieurazowe uszkodzenie układu nerwowego, w tym m.in. zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, guz mózgu, ropień mózgu, udar krwotoczny, udar niedokrwienny, zakrzepica zatok żylnych, niedotlenienie mózgu lub nieprawidłowe stany snu i czuwania.
Do pozostałych przyczyn śpiączek zaliczamy:
– zaburzenia metaboliczne – powikłania cukrzycy (hipoglikemia, hiperglikemia), zaburzenia przemiany białkowej, hiperkalcemia, hipokalcemia;
– choroby zakaźne – śpiączka afrykańska;
– zatrucia – przedawkowanie leków nasennych, uspokajających, narkotyków lub alkoholu, a także zatrucie tlenkiem węgla, rozpuszczalnikami, środkami owadobójczymi i ochrony roślin;
– padaczkę – stan głębokiej nieprzytomności może pojawić się po dotkliwych konwulsjach;
– zaburzenia psychiczne.
W zależności od przyczyny wyróżniamy różne rodzaje śpiączek. Mogą to być m.in. śpiączka wątrobowa, cukrzycowa, hipometaboliczna czy mocznicowa, u źródeł których leżą inne schorzenia.
Śpiączka wątrobowa
Śpiączka wątrobowa jest najbardziej zaawansowanym stadium encefalopatii wątrobowej, gdy dochodzi do kwasicy metabolicznej. Encefalopatia wątrobowa natomiast jest ciężkim powikłaniem nieprawidłowego funkcjonowania wątroby. W jego przebiegu dochodzi do zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych, które są wynikiem toksycznego wpływu amoniaku i innych substancji na tkankę nerwową.
Śpiączka cukrzycowa
Śpiączka cukrzycowa to stan, który może być spowodowany nieprawidłowym poziomem cukru w organizmie. Śpiączka hipoglikemiczna jest wynikiem niedocukrzenia i może być spowodowana niewłaściwie leczoną cukrzycą, podaniem za dużej dawki insuliny lub brakiem posiłku po jej przyjęciu. Z kolei śpiączka hiperglikemiczna, zwana też kwasiczą lub ketonową, jest efektem przecukrzenia. Prowadzi do niej nagromadzenie ketokwasów w organizmie, czego przyczyną może być źle leczona, nieleczona lub nierozpoznana cukrzyca.
Śpiączka hipometaboliczna
Do śpiączki hipometabolicznej dochodzi w przypadku skrajnego niedoboru hormonów tarczycy. Doprowadzić do niej może zarówno brak leczenia niedoczynności tarczycy, jak i wystąpienie innego, oprócz zaburzeń czynności gruczołu tarczowego, obciążającego organizm schorzenia, np. ciężkiej infekcji, silnego urazu, zawału serca, zaostrzenie niewydolności serca czy znacznego wychłodzenia.
Śpiączka mocznicowa
Śpiączka mocznicowa jest powikłaniem mocznicy, do którego może dojść w przypadku braku diagnozy lub odpowiedniego leczenia. Mocznica jest przewlekłą chorobą nerek, w wyniku której w organizmie magazynowane są toksyny mocznicowe. Przyczyną schorzenia są najczęściej choroby, które powodują zniszczenie miąższu nerkowego.
Szanse na wybudzenie ze śpiączki zależą przede wszystkim od jej przyczyny. Do przywrócenia funkcji mózgu niezbędna jest m.in. odpowiednia dieta, którą dobiera się na podstawie wieku pacjenta oraz schorzeń towarzyszących. I choć rokowania bywają różne, dzięki właściwemu leczeniu oraz długiej i intensywnej rehabilitacji powrót do życia po śpiączce jest możliwy.
Artykuł przygotowany we współpracy z zywieniemaznaczenie.pl
Artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Artykuł sponsorowany